Αναρτήθηκε από το Πυθαγόρειο Θεώρημα στις 10 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ, 2020
Τίτλος: Η ευδαιμονία της ποίησης
Γράφει η Αποστολία Λαζάρου
Η ‘‘ποίηση’’ ετυμολογικά προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη ‘‘ποίησις’’, η οποία με τη σειρά της προέρχεται από το ρήμα ‘‘ποιέω-ῶ’’. ‘‘Ποιέω-ῶ’’ σημαίνει φτιάχνω, δημιουργώ, κάνω, παράγω και συγγράφω. Επομένως, ‘‘ποίησις’’ είναι κάθε δημιουργία, κάθε κατασκευή του ανθρώπινου χεριού, κάθε συγγραφή.
Η ποίηση ως έννοια δύσκολα ορίζεται. Είναι άναρχη, δεν έχει ούτε αρχή ούτε και τέλος. Υπάρχει ανάμεσα μας διάχυτη, σαν χείμαρρος, που ορμάει στον χώρο και κυριαρχεί, σαν μια χαμένη φωνή που ψάχνει στόμα, για να ακουστεί. Ως Παγκόσμια Ημέρα ποίησης έχει οριστεί η 21η Μαρτίου, αν και θα ήταν εύλογο να γιορτάζεται κάθε μέρα, αφού σύμφωνα και με τον Γιώργο Σεφέρη ‘‘Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα’’. Θα εξαφανιστεί, δηλαδή, με την αποχώρηση και του τελευταίου ανθρώπου απ’ αυτόν τον κόσμο.
Η Ποίηση μαζί με την Λογοτεχνία κατέχουν την τέταρτη θέση στην κλίμακα των Δέκα Καλών Τεχνών. Οι Καλές Τέχνες υπηρετούν το ‘‘ωραίο’’, το κάλλος και αποσκοπούν στην προσφορά αισθητικής απόλαυσης. Έτσι, λοιπόν, και η ποίηση επιδιώκει τη ρυθμική δημιουργία της ομορφιάς, την μεταφορά της αρμονίας στη φύση, στην ανθρώπινη ψυχή την καλλιέργεια του ‘‘ωραίου’’, την διαμόρφωση υγιών ‘‘ἕξεων’’(=συνηθειών) και την εμπέδωση ηθικών αξιών.
Αυτό το τελευταίο αποτελεί έναν από τους λόγους, που η Ποίηση θεωρείται μέσο για την διαμόρφωση Παιδείας, δηλαδή την διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Η ποίηση απελευθερώνει το πνεύμα, γκρεμίζει ‘‘τα τείχη’’ της κοινωνίας και μαζί με αυτά τα στερεότυπα, τις προκαταλήψεις, τις ακραίες αντιλήψεις, δίνοντας στο άτομο την ευκαιρία να αναζητήσει την αλήθεια, να πληροφορηθεί για τον κόσμο γύρω του, να μάθει να αντιλαμβάνεται διαρκώς τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο, να αποκτήσει τη δική του ‘‘φωνή’’, να αντιδρά στην συμμόρφωση, να διακρίνει την αδικία από το δίκαιο, να παλεύει για το συλλογικό ‘‘καλό’’. Με λίγα λόγια, ο Ποιητής υποστηρίζει το γνωστό σε όλους ‘‘carpe diem’’, που σημαίνει άδραξε τη μέρα, για μια ζωή εξαιρετική, μοναδική, σπουδαία.
Σε μια εποχή συνεχών μεταβολών και συγκρούσεων, ο άνθρωπος μπορεί να επιλέξει ως ασφαλές καταφύγιο του την Ποίηση. Γιατί η ποίηση, πέρα από το γεγονός ότι αποφορτίζει την ψυχή, λειτουργεί ως όπλο απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, την μαζοποίηση, την παραπληροφόρηση, τον καταναλωτισμό και άλλα κοινωνικά προβλήματα. Συχνά διατυπώνεται η άποψη ότι ‘‘Η ποίηση δεν χρειάζεται, δεν είναι χρήσιμη’’ ή ακούγονται ερωτήματα, όπως: ‘‘Και σε τι μας χρειάζεται η ποίηση στη ζωή μας;’’ Στην ταινία ‘‘Ο Κύκλος των χαμένων ποιητών’’, ο καθηγητής Κίτινγκ διδάσκει στους μαθητές του ότι ‘‘Δεν διαβάζουμε ποίηση και δεν γράφουμε ποίηση, γιατί είναι χαριτωμένη. Διαβάζουμε και γράφουμε ποίηση, γιατί είμαστε μέλη της ανθρώπινης φυλής. Και η ανθρώπινη φυλή είναι γεμάτη με πάθος. Η ιατρική, η νομική, οι επιχειρήσεις, η μηχανική είναι ευγενικοί στόχοι, απαραίτητοι για τη ζωή, Αλλά η ποίηση, η ομορφιά, το ρομάντζο, η αγάπη είναι αυτά για τα οποία ζούμε’’.
Η Ποίηση, λοιπόν, είναι μια δραστηριότητα που έχει έναν λόγο που συμβαίνει, ένα σκοπό, στον οποίο αποβλέπει. Το ίδιο ακριβώς, όπως και η φιλοσοφία. Η ποίηση συνδέεται άρρηκτα με την φιλοσοφία, είναι δύο έννοιες αμφίδρομες. Η φιλοσοφία
ξεκίνησε από την περιέργεια του ανθρώπου, την προσπάθεια να εξηγήσει οτιδήποτε υπάρχει γύρω του. Μέσα σ ’αυτό το ‘‘οτιδήποτε’’ βρίσκεται κρυμμένη και η ποίηση. Η βροχή, τα σύννεφα, το χώμα, ο ήλιος είναι ποίηση. Και οι δύο πηγάζουν από την ανάγκη για την αναζήτηση της αλήθειας. Αποσκοπούν στην καθαρή γνώση και όχι στην εξυπηρέτηση προσωπικών συμφερόντων. Έχουν πρακτική χρησιμότητα και εφαρμογή, αφού αποτέλεσαν τα θεμέλια για την εξέλιξη των επιστημών και των τεχνών, αλλά και τα θεμέλια για την πολιτική οργάνωση των κοινωνιών με έντιμους και ‘‘καλούς’’ πολίτες, έστω και ιδεατά.
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, τον Επίκουρο και άλλους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, η φιλοσοφία έχει ως ‘‘τέλος’’, απώτατο σκοπό την εὐδαιμονία(=ευτυχία). Η εὐδαιμονία είναι ο τελικός σκοπός της ανθρώπινης ζωής, η μετρημένη απόλαυση των φυσικών και πνευματικών αγαθών, που οδηγεί στην ψυχική γαλήνη, στην αφοβία για τον θάνατο και την απονία της ζωής, σε μια ζωή άξια να ζήσει κανείς.
Η τέχνη, και ειδικότερα η ποιητική δημιουργία, είναι το μέσο, για να αντιληφθούμε την πραγματικότητα έτσι, όπως πραγματικά είναι, κάτω από την επιφάνεια στην ουσία της. Η ποίηση διευκολύνει την άμεση αντίληψη του κόσμου που μας περιβάλει. Με αυτή την έννοια μεταδίδει γνώση. Από την άλλη, ο ποιητής είναι η αφορμή για κάθε ανθρώπινη επινόηση, εφεύρεση. Ο ποιητής οραματίζεται και ο τεχνίτης, ο επιστήμονας, ο πολιτικός υλοποιεί το όραμα, εφόσον είναι και ο ίδιος ποιητής. Αναμφίβολα, ‘‘τέλος’’ και της ποίησης είναι η εὐδαιμονία, όπως την ορίζει ο Αριστοτέλης. Ενέργεια, κατά τον Αριστοτέλη, είναι η εὐδαιμονία του ανθρώπου, όχι κατάσταση, ενέργεια της ψυχής του, με κανόνες της τέλειας αρετής. Αφού, λοιπόν, η Ποίηση εμπεριέχεται στην Φιλοσοφία, οδηγεί και αυτή στην εὐδαιμονία.
Συνεπώς, η ποίηση είναι ένα σύνολο από καθρέφτες των ψυχών αυτού του κόσμου, μέσα στον οποίο γεννιόμαστε και πεθαίνουμε. Οι αθρυμμάτιστοι καθρέφτες αντικατοπτρίζουν την αλήθεια του καλού, της ομορφιάς, του δικαίου, της σωφροσύνης, του θάρρους και της ορθής δημοκρατικής διακυβέρνησης. Αντίθετα, οι θρυμματισμένοι καθρέφτες αντικατοπτρίζουν την αλήθεια του κακού, της ασχήμιας, της αδικίας, της άνοιας, της δειλίας και της απολυταρχικής διακυβέρνησης. Πάνω σε όλους, όμως, ανεξαιρέτως βρίσκονται γραμμένες λέξεις και ιδέες που μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Αυτή η ελευθερία κατάκτησης της απόλυτης γνώσης είναι η ατομική και συλλογική εὐδαιμονία της ποίησης.
Συγχαρητήρια στην Αποστολία Λαζάρου που κέρδισε με το συγκεκριμένο κείμενο τον διαγωνισμό αρθρογραφίας μας.
Από δω και στο εξής μπορείτε να διαβάζετε τα κείμενα της στην ιστοσελίδα Πυθαγόρειο Θεώρημα καθώς θα ενταχθεί στη συντακτική του ομάδα.
bookitocat.com 