#mumreads: Αφιέρωμα στον Γιάννη Μαρή

Γράφει η Γιώτα.

Ο Γιάννης Μαρής είναι ένας από τους πιο αγαπημένους μου συγγραφείς. Τα βιβλία του τα έχω ξεκοκαλίσει πολλάκις αλλά και τις σειρές που γυρίστηκαν βασισμένες σε αυτά τις έχω δει και σε πολλές επαναλήψεις.

Αγαπημένος ο κορυφαίος ήρωας του Γ. Μαρή, ο αστυνόμος Μπέκας ήταν ένας κοντόχοντρος, συντηρητικός μεσήλικας με ένα φθαρμένο κοστούμι,επίμονος και ενοχικός καπνιστής, λάτρης του τούρκικου καφέ και της λιτής ζωής. Έγινε ο ήρωας μας που φυλάκιζε ανθρώπους χωρίς να διστάσει και χωρίς να σκεφτεί τις συνέπειες λόγω της κοινωνικής τους τάξης. Ίσως και γι αυτό να τον αγαπήσαμε τόσο πολύ. Ήταν αυτός που καταδίκαζε αυτούς που λογικά λόγω κοινωνικής τάξης μπορούσαν να ξεφύγουν από τη δικαιοσύνη. Στην τηλεόραση τον αναπαράστησαν μοναδικά οι Σταύρος Ξενίδης και Ιεροκλής Μιχαηλίδης.

Μέσα από τις σειρές και τις ταινίες ο αστυνόμος Μπέκας, ακόμα αναφέρεται -και αποτελεί πλέον σύμβολο – και είναι γνωστός όχι μόνο σε παλιούς αναγνώστες αλλά και σενεώτερους που δεν έχουν διαβάσει καν Μαρή.

Μοναδικός στο είδος του και παρεξηγημένος από τους κριτικούς της εποχής του, που θεωρούσαν το αστυνομικό μυθιστόρημα δευτεροκλασάτο, μας έδωσε έργα που μας ξενύχτησαν μέχρι να δούμε ποιος ήταν ο δολοφόνος. Πόσοι άραγε από εμάς δεν ξαναδιάβασαν πολλές φορές το βιβλίο για να βρούμε τις ενδείξεις που έδινε ώστε να καταλάβουμε πως στο καλό έβρισκε το δολοφόνο.

Ας μάθουμε με τη βοήθεια της wikipedia ποιος ήταν ο Γιάννης Μαρής.

Ο Γιάννης Τσιριμώκος, το πραγματικό του όνομα, καταγόταν από γνωστή οικογένεια της Φθιώτιδας, γεννήθηκε στη Σκόπελο τον Ιανουάριο του 1916, όπου υπηρετούσε ο δικαστικός πατέρας του, Δημοσθένης Τσιριμώκος. Ο πολιτικός Ηλίας Τσιριμώκος (μετέπειτα βουλευτής, υπουργός και πρωθυπουργός) ήταν δεύτερός του εξάδελφος. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Χίο και στη Λάρισα, και αργότερα φοίτησε στη Νομική Σχολή της Θεσσαλονίκης. Ανέπτυξε έντονη πολιτική δραστηριότητα και εντάχθηκε στον χώρο των σοσιαλιστών. Συμμετείχε μαζί με τον Ηλία Τσιριμώκο και τον Αλέξανδρο Σβώλο στην ίδρυση της «Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας» (ΕΛΔ), ενώ αργότερα προσχώρησε στο ΕΑΜ.

Μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου ξεκινάει να ασχολείται επαγγελματικά με τη δημοσιογραφία. Εργάζεται στην εφημερίδα «Μάχη» ως αρχισυντάκτης, σχολιογράφος και κριτικός κινηματογράφου. Μετά τις αποκαλύψεις που κάνει η εφημερίδα για τη Μακρόνησο θα διωχθεί και θα φυλακιστεί. Αποφυλακίστηκε με παρέμβαση της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και του Αλέξανδρου Σβώλου. Θα εργαστεί στις εφημερίδες «Προοδευτικός Φιλελεύθερος», «Ελεύθερος Λόγος», «Αθηναϊκή» για να καταλήξει τελικά στο συγκρότημα Μπότση («Ακρόπολις», «Απογευματινή», περιοδικό «Πρώτο»).

Ξεκίνησε το συγγραφικό του έργο στις αρχές της δεκαετίας του ’50 δημοσιεύοντας σε συνέχειες στο εβδομαδιαίο περιοδικό «Οικογένεια» το μυθιστόρημά του Έγκλημα στο Κολωνάκι (1953), με το οποίο και καθιερώθηκε ως ένας από τους πρώτους συγγραφείς αστυνομικού μυθιστορήματος. Το μυθιστόρημά του αυτό που εκδόθηκε κανονικά λίγο αργότερα από τις εκδόσεις Ατλαντίς θα γνωρίσει τεράστια επιτυχία και έξι χρόνια αργότερα (1959) θα μεταφερθεί με παρόμοια επιτυχία στον κινηματογράφο. Συνεχίζει να γράφει ακούραστα για 25 και πλέον χρόνια αφήνοντας πίσω του πλειάδα αστυνομικών μυθιστορημάτων, περίπου είκοσι σενάρια και δύο θεατρικά.

Ο Ιωάννης Τσιριμώκος ήταν μέλος της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών, της Εταιρίας Θεατρικών Συγγραφέων, καθώς και της Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου. Είχε λάβει μέρος σε δημοσιογραφικές αποστολές στη Κίνα, ΗΠΑ, Ρωσία, Ισπανία, Πορτογαλία, και ανατολικές Χώρες. Ήταν μόνιμος κάτοικος Αθηνών, ένθερμος οπαδός της ΑΕΚ και μιλούσε επίσης γαλλικά.

Υπήρξε πολυμαθέστατος και διέθετε το «χάρισμα του προφορικού λόγου», πήρε μάλιστα μέρος στο ρεπορτάζ για τη διαλεύκανση της δολοφονίας του ανεξάρτητου βουλευτή της αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη.

Πέθανε στην Αθήνα στις 13 Νοεμβρίου 1979 από καρκίνο του εγκεφάλου.

Αν και εμπορικά επιτυχημένος και δημοφιλής, ο Γιάννης Μαρής υπήρξε παραγνωρισμένος από τους κριτικούς στην εποχή του. Η ενασχόλησή του με το είδος του αστυνομικού μυθιστορήματος, που εντασσόταν από τους τότε κριτικούς στην παραφιλολογία, του στέρησε την αναγνώριση ως μεγάλου συγγραφέα. Πολλά χρόνια μετά αναγνωρίστηκε ως κλασικός. Δημιουργός του θρυλικού χαρακτήρα Γεώργιου Μπέκα, χάρισε στην Ελληνική λογοτεχνία έναν ήρωα εφάμιλλο του επιθεωρητή Μεγκρέ.

Τα μυθιστορήματά του διαδραματίζονταν συχνά σε κοσμοπολίτικα μέρη με ήρωες εφοπλιστές, βιομηχάνους και καλλιτέχνες. Ο απλός κόσμος ήταν πάντα σε δεύτερη μοίρα, ενώ η αστυνομική πλοκή και το μυστήριο ήταν το πρόσχημα για να κερδίσει την προσοχή του αναγνώστη. Το πραγματικό ενδιαφέρον του ήταν η δημιουργία ατμόσφαιρας και οι ανθρώπινες σχέσεις. Η επιτυχία των μυθιστορημάτων, που πουλούσαν εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα, οδήγησε στη δημιουργία σχολής συγγραφέων και μιμητών.

Πολλά από τα έργα του μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο, τόσο από τον ίδιο, όσο και μετά τον θάνατό του, δημιουργώντας έτσι το αντίστοιχο του φιλμ νουάρ στο Ελληνικό σινεμά. Μερικές επίσης από τις πιο επιτυχημένες τηλεοπτικές σειρές τόσο της κρατικής όσο και της ιδιωτικής τηλεόρασης βασίστηκαν στα έργα του.

Από εμάς της κάποιας ηλικίας πολλοί θυμούνται τις σειρές:

«Το Μυστικό του Άσπρου Βράχου»: Σειρά 12 επεισοδίων διάρκειας 45 λεπτών, που έκανε πρεμιέρα στην ΥΕΝΕΔ την Παρασκευή 23 Απριλίου του 1982 με πρωταγωνιστές τους: Φαίδων Γεωργίτσης ως Αλέξης Ερμόλαος, η Όλγα Πολίτου ως Τζούλια Χατζησταυρή,ο Ανέστης Βλάχος ως Ισμαήλ, ο Νίκος Βανδώρος ως Πίτερ Χατζησταυρής.

«Η Εξαφάνιση του Τζον Αυλακιώτη«: Σειρά 18 επεισοδίων των 50 λεπτών. Η Πρεμιέρα από την ΕΡΤ έγινε την Τρίτη 28 Μαΐου 1985.Η Παραγωγή ήταν των: Ανδρέα Λάππα και Γιώργου Μιχαηλίδου.Σενάριο του Γιάννη Κανδήλα.Σε σκηνοθεσία του Ερρίκου Ανδρέου με τους: Κώστας Αρζόγλου ως Ανέστης, η Νόρα Βαλσάμη ως Βαλεντίνη, ο Χρήστος Πάρλας ως Τζον Αυλακιώτης.

«Ο θάνατος του Τιμόθεου Κώνστα«: Διασκευή της νουβέλας του Γ. Μαρή. Η αστυνομική σειρά μυστηρίου 21 επεισοδίων διάρκειας 45 λεπτών και έκανε πρεμιέρα στην ΕΤ-2 τη Κυριακή 19 Απριλίου 1987. Παραγωγή του Ανδρέα Λάππα. Σενάριο του Βασίλη Μανουσάκη Σκηνοθεσία του Ερρίκου Ανδρέου. Με τους: ο Βύρων Πάλλης ως Κώνστας, η Μιμή Ντενίση ως Μάγδα, ο Τάκης Χρυσικάκος ως Νικόδημος, ο Νίκος Γαλανός ως Δημήτρης Απέργης, ο Σταύρος Ξενίδης ως αστυνόμος Μπέκας.

«Το Μυστικό του Άρη Μπονσαλέντη«: Διασκευή της νουβέλας του Γ. Μαρή «Ζήτημα εμπιστοσύνης». Αστυνομικό σίριαλ 26 επεισοδίων των 30 λεπτών που έκανε πρεμιέρα στο MEGA την Παρασκευή 21 Σεπτεμβρίου 1990. Παραγωγή του Ανδρέα Λάππα. Σενάριο και σκηνοθεσία του Βασίλη Μανουσάκη. Πρωταγωνιστικό cast: Ανδρέας Μπάρκουλης ως Αρης Μπονσαλέντης και Βασίλης Μαυρίδης, η Γιούλη Γαβαλά, η Χριστίνα Θεοδωροπούλου, ο Άλκης Παναγιωτίδης, ο Ντίνος Καρύδης.

«Μια γυναίκα από το παρελθόν«: Η αστυνομική σειρά σε διασκευή για την τηλεόραση από το μυθιστόρημα του Γιάννη Μαρή με πρωταγωνιστές τους: Τάκης Χρυσικάκος, Σταύρος Ξενίδης, Σοφία Σεϊρλή, Νόρα Βαλσάμη, Νικήτας Τσακίρογλου, Θάνος Καληώρας, Ελευθερία Βιδάκη, Δήμητρα Χατούπη, Γιώργος Κοτανίδης, Αφροδίτη Αλ Σαλέχ, Άντζελα Γκερέκου. Άρχισε να προβάλλεται το 1992 από τον ΑΝΤ1.

Και το πιο πρόσφατο

«Οι ιστορίες του Αστυνόμου Μπέκα«: Η τηλεοπτική σειρά που προβλήθηκε από τη συχνότητα του Alpha, το 2006-2008, είχε αυτοτελείς ιστορίες. Κάθε ιστορία ολοκληρωνόταν σε 2 επεισόδια και είχαν μεταφερθεί στη σύγχρονη εποχή. Το ρόλο του κ. Μπέκα έπαιξε ο Ιεροκλής Μιχαηλίδης.

Αλλά και στον κινηματογράφο ο συγγραφέας μας είχε την τιμητική του.

• Ο άγνωστος του τραίνου«. Ίσως η αγαπημένη μου και η πρώτη κινηματογραφική μεταφορά βιβλίου του. Με Άννα Συνοδινού, Γιώργο Παππά και Μιχάλη Νικολινάκο. Κι ένα Ναύπλιο άλλης εποχής να φιλοξενεί ένα παραξικάρδιο σμίξιμο παλιών εραστών.
• «Έγκλημα στο Κολωνάκι«. Με Μπάρκουλη, Τσαγανέα, Μάρω Κοντού (στα πολύ νιάτα της, σχεδόν αγνώριστη), Γκέλυ Μαυροπούλου και Μιχάλη Νικολινάκο. Τεράστια επιτυχία στα ταμεία το 1959!
• «Έγκλημα στα παρασκήνια». Με Ζωρζ Σαρή (από τις ελάχιστες κινηματογραφικές της εμφανίσεις), Αλέκο Αλεξανδράκη, Μάρω Κοντού και Δήμο Σταρένιο. Αρκετά «μοντέρνα» σκηνοθεσία για την εποχή και τον Τίτο Βανδή ως Μπέκα. Πολύ καλό στην ερμηνεία του αλλά λίγο σκληρότερο απ’ ότι έπρεπε.
• «Ένας Δον Ζουάν για κλάμματα». Μεταφορά του μυθιστορήματος «Μωρό μου». Καθόλου αστυνομικό. Με Κωνσταντάρα, Φόνσου και Καίτη Πάνου.
• «Αμφιβολίες». Μεταφορά του βιβλίου «το κόκκινο βάζο». Με Κούρκουλο και Βιβέτα Τσιούνη. Ο Πάρις Αλεξάντερ στον ρόλο του κακού που θέλει να τρελάνει τη γυναίκα του. Αυτό το «θα πεθάνεις αγάπη μου, απόψε τα μεσάνυχτα» το έχω κάνει σλόγκαν.
• «Αντάρτες των πόλεων». Το βιβλίο είναι το «Επιχείρηση Ουράνιο Τόξο». Πολεμική με τον Φέρτη. Δικτατορική παραγωγή με πολύ στρατό, πολύ τανκ και πολύ ηρωισμό. Το τέλος διαφορετικό από αυτό του βιβλίου. Γιατί στο βιβλίο ο πρωταγωνιστής ανακαλύπτει ότι οι ίδιοι οι «δικοί του» τον χρησιμοποίησαν και ουσιαστικά τον πούλησαν στους Γερμανούς προκειμένου να πετύχει το σαμποτάζ ενώ στην ταινία (δικτατορία γαρ) ο Φέρτης αποφασίζει να πεθάνει ηρωικά για να πετύχει το σαμποτάζ!
• «Ως την τελευταία στιγμή». Άτυχη μεταφορά ενός από τα ομορφότερα βιβλία του Μαρή «Το μεγάλο παιχνίδι». Με Δανδουλάκη και Πολίτη. Κατ’ αρχάς του αλλάξανε την εποχή (το βιβλίο είναι τέλη 19ου αιώνα σ’ ένα θεσσαλικό τσιφλίκι ενώ η ταινία λίγο μετά την κατοχή) και στη συνέχεια του αλλάξανε τα φώτα. Άσε που πεθάνανε την πρωταγωνίστρια τζάμπα και βερεσέ, ενώ στο βιβλίο υπήρχε ωραιότατο χάπι εντ.
• «Ζήτημα ζωής και θανάτου». Ωραία και πλούσια μεταφορά με Καζάκο και Ναθαναήλ. Αισθητική 70΄ και ο Καζάκος πείθει πολύ στον ρόλο του αποφασισμένου να βρει τη γυναίκα του εφοπλιστή.

Δεν ξέρω για σας αλλά για μένα ο Γιάννης Μαρής ήταν ο εξπέρ του αστυνομικού μυθιστορήματος και από τους πρωτεργάτες που το έφεραν στο προσκήνιο σε μια εποχή που ο συγγραφέας ενός τέτοιου είδους ήταν κάτι το κατώτερο στην ελληνική λογοτεχνία. Αν είχε ξεπεράσει τα σύνορα της ελληνικής βιβλιογραφίας μπροστά του η Αγκάθα Κρίστι θα ωχριούσε. Αν και νομίζω ότι ο Ηρακλής Πουαρώ και η Μις Μάρπλ με το δικό μας Μπέκα θα ήταν αγαπημένοι φίλοι.