#swe: Πως παρουσιάζεται ο Βιβλιοθηκονόμος στον Κινηματογράφο (Μέρος 3)

Illustration: Rebecca Lomax και Vlada Young/Shutterstock

Hello people of Earth and beyond!

Αν συναντάτε για πρώτη φορά αυτήν την στήλη τότε δυστυχώς έχετε δρόμο μπροστά σας. Βρείτε: Μέρος 1 και Μέρος 2

Enjoy!

4. Στερεότυπα

Για πολλά χρόνια οι βιβλιοθηκονόμοι έχουν χρεωθεί αρνητικές και καθόλου κολακευτικές απεικονίσεις από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Στις πρώτες ταινίες παρουσιάζονταν νέοι και ελκυστικοί αλλά ήταν φτωχοί και ήθελαν απελπισμένα να παντρευτούν για να ξεφύγουν από την δουλειά τους. Αργά ή γρήγορα όμως αυτή η εικόνα άλλαξε και συναντάμε τις γυναίκες βιβλιοθηκονόμους να μην έχουν παντρευτεί αν και είναι μεγάλες σε ηλικία και να έχουν τα μαλλιά τους κότσο, ενώ οι άντρες να έχουν καράφλα. Παράλληλα και τα δύο φύλα εμφανίζονται να φοράνε γυαλιά και να είναι κάπως κακοντυμένοι. Αγαπημένη τους λέξη εμφανίζεται να είναι το «Ησυχία» ή «Σιωπή» ή πιο λακωνικά λένε απλά «Σσσσς». Βέβαια, υπάρχουν και κάποιες ταινίες στις οποίες τα στερεότυπα αυτά δεν ισχύουν και το επάγγελμα εκτιμάται περισσότερο («Love Story» 1970 και «Party Girl» 1958).

Η γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία των βιβλιοθηκονόμων τόσο στις ταινίες όσο και στην κοινωνία γενικότερα. Γενικά, οι γυναίκες που βλέπουμε στις ταινίες έχουν επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την αντίληψη μας για τις βιβλιοθηκονόμους και έχουν συμβάλλει στην δημιουργία του στερεότυπου που υπάρχει, όπως λέει η Janus Films (1979): «Οι ταινίες δεν αντανακλούν μόνο αλλά και επηρεάζουν βαθιά την αντίληψή μας για τον ρόλο των γυναικών στη δυτική κοινωνία.». Οι γυναίκες ως κινηματογραφικοί βιβλιοθηκονόμοι συνήθως παρουσιάζονται σε ρομαντικές ταινίες και είναι αντικείμενα έρωτα, ηρωίδες του ρομαντισμού. Επιπλέον, εμφανίζονται σεμνότυφες και εσωστρεφείς αλλά ταυτόχρονα η σεμνοτυφία και το σεξουαλικό άγχος μέχρι το τέλος έχει εξαφανιστεί γι’ αυτό παρατηρούμε ότι τις περισσότερες φορές στις ταινίες καταλήγουν παντρεμένες ή γενικά πιο ελευθερωμένες, όπως στις ταινίες «The Music Man» (1962), «Adventure» (1945) αλλά και στο «It’s a Wonderful Life» (1946). Για παράδειγμα στην ταινία «An Extremely Goofy Movie» («Η νέα Γκουφοταινία» 2000) ο Γκούφι ερωτεύεται την βιβλιοθηκονόμο της Ακαδημαϊκής βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου του γιου του, η οποία ενώ εμφανίζεται αρχικά ήσυχη και ντροπαλή, στην συνέχεια εμφανίζεται εξωστρεφής φλερτάροντας με τον πρωταγωνιστή χωρίς δεύτερη σκέψη.

Στην διάρκεια των χρόνων εμφανίστηκε μια εντελώς διαφορετική απεικόνιση της γυναίκας βιβλιοθηκονόμου. Απεικονίζεται όχι τόσο εμφανίσιμη και μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκα, η οποία τις περισσότερες φορές είναι ανύπαντρη, με τα μαλλιά της κότσο και συντηρητικά, θα μπορούσα να πω απαρχαιωμένα, ρούχα. Είναι αυστηρή, αυταρχική και θεωρεί ότι τα ξέρει όλα ενώ ταυτόχρονα την φοβούνται όλοι, αλλά έχει και κάποια θετικά γνωρίσματα όπως ότι είναι πανέξυπνη και μερικές φορές καλόκαρδη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της αυστηρής βιβλιοθηκονόμου είναι αυτής στον Χάρι Πότερ. Η βιβλιοθηκονόμος του Hogwarts είναι μια γυναίκα μεγάλης ηλικίας, με μαύρα απαρχαιωμένα ρούχα και πολύ προστατευτική για τα βιβλία της, είναι πολύ αυστηρή και όποιον βλέπει να καταπατάει τους κανόνες της βιβλιοθήκης τον χτυπάει με δυνατά ξόρκια, ενώ όλοι την περιγράφουν ως εκνευριστική και αγενή. Ακόμα και η όψη της επιβεβαιώνει τους χαρακτηρισμούς αυτού του είδους βιβλιοθηκονόμου καθώς την έχουν απεικονίσει με γαμψή μύτη σαν την κακιά μάγισσα που βλέπουμε στα παραμύθια. Επίσης, και στην ταινία «Monsters University» (2013) η βιβλιοθηκονόμος εμφανίζεται ως ένα κακό τέρας που ψηλώνει όταν θυμώνει και πετάει έξω από την βιβλιοθήκη όποιον καταπατάει τους κανόνες. Αντίθετα, στην ταινία «Ματίλντα» (1996) βλέπουμε λίγο παραλλαγμένο το παραπάνω στερεότυπο, καθώς αν και συναντάμε μια μεγάλη γυναίκα ως βιβλιοθηκονόμο, τυπικά πίσω από βιβλία στο γραφείο της, αυτή η γυναίκα εμφανίζεται εξυπηρετική και καλή φέρνοντας αμέσως τα βιβλία που ήθελε η πρωταγωνίστρια και παίζοντας μεγάλο ρόλο στην εξέλιξη της Ματίλντας κατά την διάρκεια του έργου.

Από την άλλη πλευρά συναντάμε τον άντρα βιβλιοθηκονόμο. Σύμφωνα με τους Stephen Walker και V. Lonnie Lawson, ενώ στις ταινίες παρουσιάζονται πολύ περισσότερες γυναίκες βιβλιοθηκονόμοι σε ένα ποσοστό 18/12, στην πραγματικότητα το ποσοστό κυμαίνεται περίπου στους 4 στους 5 βιβλιοθηκονόμους να είναι γυναίκες. Στην αρχή ο άντρας βιβλιοθηκονόμος απεικονιζόταν ως γκρινιάρης, άτολμος, συνεσταλμένος («Murder, She Said» 1961), φτωχός («Only Two Can Play» 1962) και αξιοσέβαστος. Αντίθετα με την γυναίκα βιβλιοθηκονόμο δεν εμφανίζεται ως ερωτικό ενδιαφέρον που θα μπορούσε να έχει μια γυναίκα, ενώ ταυτόχρονα δεν έχει κανένα από τα καθιερωμένα χαρακτηριστικά ενός ήρωα, δηλαδή δεν έχει την αρρενωπότητα ή την επαναστατικότητα που χαρακτηρίζουν έναν ήρωα αλλά έχει την ηπιότητα, την ευγένεια, και την νοημοσύνη. Μάλλον γι αυτό φταίει ο χαρακτήρας του επαγγέλματός του το οποίο στοχεύει στην πνευματική καλλιέργεια. Βέβαια, εμφανίζεται και θαρραλέος, δυνατός και σκληρός αλλά όχι στην πλειονότητα των έργων που εμφανίζεται σαν χαρακτήρας. Ακόμα και στην ταινία «The Librarian» όπου έχει πρωταγωνιστικό ρόλο και βρίσκεται σε περιπέτεια, ενώ έχει το θάρρος να αναζητήσει την Λόγχη του Πεπρωμένου, βλέπουμε ότι είναι γενικά ήπιος χαρακτήρας και πολύ έξυπνος. Αξίζει να δούμε και τον βιβλιοθηκονόμο της ταινίας «The Pagemaster» (1994), ο οποίος είναι παθιασμένος με τα βιβλία και με το διάβασμα και ενθαρρύνει το διάβασμα αλλά και την περιπέτεια. Χρησιμοποιεί, λοιπόν, τις ικανότητές του ώστε να βοηθήσει το νεαρό αγόρι να ξεπεράσει το φόβο του και να εισέλθει σε έναν κόσμο περιπέτειας, γεμάτο ενθουσιασμό. Αντίθετα με τον Flynn Carsen (The Librarian), ο κύριος Dewey (The Pagemaster) δεν είναι τόσο έξυπνος.

Ολοκληρώνοντας, η ταινίες έχουν επηρεάσει αρκετά την σκέψη του κοινού σχετικά με την εικόνα των βιβλιοθηκονόμων, αλλά το πόσο πολύ δεν μπορώ να το κρίνω. Έχουν δημιουργηθεί στερεότυπα πάνω σε αυτό το επάγγελμα τα οποία διαφέρουν και ανάλογα την ταινία που θα δεις, για παράδειγμα οι ταινίες μπορούν δείχνουν τις γυναίκες νέες, όμορφες, συνεσταλμένες, σεμνότυφες αλλά και όχι τόσο εμφανίσιμες, αυστηρές, αυταρχικές, αναιδείς, τρομακτικές, μπορεί να τις δείχνουν εξωστρεφής αλλά και εσωστρεφής. Όπως και στους άντρες οι απόψεις διαφέρουν, από κακοντυμένο με καράφλα μέχρι και ήπιο, ευγενικό, έξυπνο αλλά και σκληρό και πονηρό. Σύμφωνα όμως με μία έρευνα που έκανε αρκετά χρόνια πριν το τηλεοπτικό παιχνίδι «Family Feud» όπου ρώτησαν 100 άτομα για το πώς πιστεύουν ότι είναι ο τυπικό βιβλιοθηκονόμος, η πλειοψηφία είπε ότι τον βιβλιοθηκονόμο τον φαντάζονται ήσυχο, κακό, ανύπαντρο και με γυαλιά (Kirkendall 1986, 40-2).