#history: Πρωτομαγιά

Hello people of Earth and beyond!

Αυτό εδώ το ιστολόγιο δεν είναι ειδησεογραφικό ή πολιτικό. Δεν θέλει να μιλήσει με συγκεκριμένη σκοπιά για τα γεγονότα αλλά θέλει να παρουσιάσει μια ιστορία. Σαν μεγάλος λάτρης της ιστορίας δεν μπορώ να αρνούμαι στον εαυτό μου την ιστορική έρευνα και παράθεση της. Μπορεί για κάποιους να φανεί περίεργο. Μπορεί για κάποιους άλλους να θεωρηθεί επιδιωκόμενο. Στην πραγματικότητα είναι η λατρεία της άγνωστης προς το κοινό ιστορίας. Ιστορίας που για να την ξέρεις πρέπει να έχεις μελετήσει ένα βιβλίο παραπάνω. Μια ιστορίας που για να την παραθέσεις πρέπει να το ψάξεις ώστε να έχεις μια πιο αντικειμενική οπτική πάνω στο θέμα.

Αύριο είναι Πρωτομαγιά μια μέρα ορόσημο στο παγκόσμιο εργατικό κίνημα και δεν μπορώ να αρνηθώ στον εαυτό μου την ανάγκη να μιλήσω για την Ελλάδα ως επίκεντρο αυτών των απεργιακών κινητοποιήσεων, καθώς άποψη μου είναι ότι η Πρωτομαγιά είναι απεργία όχι αργία. Δεν γιορτάζουμε το αίμα που χύθηκε στους δρόμους. Δεν γιορτάζουμε τα δικαιώματα που κατακτήσαμε, αν και έπρεπε να ήταν αυτονόητα, τα οποία προσπαθούν να μας πάρουν πίσω. Την Πρωτομαγιά διεκδικούμε.

Από τις επιτυχημένες διεκδικήσεις των εργατών στον Καναδά το 1872 μέχρι τις αιματοβαμμένες εξεγέρσεις των εργατών του Σικάγο στις αρχές Μάη του 1886, με αιτήματα μείωση των ωρών εργασίας και σύνθημα «Οχτώ ώρες δουλειά, οχτώ ώρες ανάπαυση, οχτώ ώρες ύπνο». Μέχρι και στις απεργιακές κινητοποιήσεις στην Ελλάδα που έγιναν ακόμα και κάτω από απαγορεύσεις τις τότε κυβέρνησης Βενιζέλου το 1919. Η διεκδικήσεις είχαν το ίδιο πρόσημο: 8ωρο – Μεροκάματο – Ασφάλιση.

Η πρώτη Πρωτομαγιά στην Ελλάδα γιορτάστηκε στην πραγματικότητα στις 2 Μάη του 1893 στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο, με οργανωτή τον Σταύρο Καλλέργη και τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογό του. Το 1893 η Εργατική Πρωτομαγιά αποκτά για πρώτη φορά μαζικό χαρακτήρα. Οι συγκεντρωμένοι φθάνουν περίπου τους 2.000. Ένας αριθμός που για εκείνη την εποχή και δεδομένου των πολιτικών συνθηκών, αλλά και ότι ο συνολικός πληθυσμός Αθήνας και Πειραιά δεν ξεπερνούσε τις 150.000, ήταν αρκετά μεγάλος.

Ο Σταύρος Καλλέργης αναφέρεται στο πλαίσιο αιτημάτων, αποκαλυπτικό για την κατάσταση της εργατικής τάξης την εποχή εκείνη:

1. «Την Κυριακή να κλείωσι τα καταστήματα και τα εργοστάσια καθ’ όλην την ημέραν και οι πολίται να αναπαύονται.
2. Οι εργάται και οι μισθωτοί να εργάζονται 8 ώρες την ημέραν.
3. Να απονέμεται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους, προς συντήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.
4. Να καταργηθώσιν αι θανατικαί εκτελέσεις.
5. Να καταργηθεί η διά χρέη προσωπική κράτησις και
6. Το Διοικητικό Συμβούλιον του Κεντρικού Συλλόγου να επιδώσει το Ψήφισμα τούτο εις την Βουλήν».

Το Ψήφισμα αυτό υπέγραψαν 500 άτομα. Καθυστέρησε, όμως, να δοθεί στην Βουλή και γι αυτό τα μέλη του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου συνέχισαν να μαζεύουν υπογραφές με αποτέλεσμα στις 2 Δεκεμβρίου 1893, όταν πήγαν να επιδώσουν το ψήφισμα, είχαν μαζευτεί 2.000 υπογραφές. Ο πρόεδρος της Βουλής παρέλαβε το Ψήφισμα αλλά δεν το διάβασε ποτέ, όταν ανέβηκε στο θεωρείο των δημοσιογράφων. Έτσι ο Καλλέργης άρχισε να αναφέρει το περιεχόμενο δυνατά από πίσω από τους δημοσιογράφους. Μια ομάδα αστυνομικών τον συλλαμβάνουν και τον τραβούν έξω από την αίθουσα της Βουλής. Ο Καλλέργης ξυλοκοπήθηκε από τους αστυνομικούς και δικάστηκε σε 12 ημέρες φυλάκιση. Κάπως έτσι έληξε η πρώτη Εργατική Πρωτομαγιά της Ελλάδας και τα γεγονότα που συνδέθηκαν με αυτή.

Μάης 1936

Μια σημαντική Πρωτομαγιά στην Ελληνική ιστορία είναι αυτή του Μάη του 1936. Οι καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης, του Βόλου, της Ξάνθης, της Δράμας και της Καβάλας κατέβηκαν σε απεργία ζητώντας την εφαρμογή της συλλογικής σύμβασης. Στην απεργία αυτή πήραν μέρος τουλάχιστον 40.000 καπνεργάτες. Στις 4 Μάη, η αστυνομία επιτέθηκε σε απεργούς στη Θεσσαλονίκη με αποτέλεσμα τον τραυματισμό τις εργάτριας Σοφίας Κωνσταντινίδου. Δύο μέρες αργότερα, στην διάρκεια παρόμοιας πορείας, φασίστες τραυματίζουν τον εργάτη Κ. Σταματίου. Ο Μεταξάς δίνει εντολή στους αστυνομικούς να διαλύσουν τους απεργούς με κάθε τρόπο.

Στις 8 Μάη η αστυνομία επιτέθηκε με αγριότητα και βανδαλισμούς κατά των αόπλων καπνεργατών και καπνεργατριών, των υφαντουργών και τους αιματοκύλησε. Η Θεσσαλονίκη βρισκότανε σε κατάσταση μάχης επί 3,5 ώρες (σύμφωνα με εφημερίδες της εποχής) μεταξύ των δυνάμεων της αστυνομίας και ενός μέρους των εργατών.

Το Σάββατο 9 Μάη γίνεται ξανά πανεργατική απεργία στη Θεσσαλονίκη και παίρνουν μέρος περίπου 30.000 απεργοί, με τη συμπαράσταση όλου του λαού. Χωροφύλακες χτυπούν τους απεργούς με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 9 διαδηλωτές και να τραυματιστούν πάνω από 200. Πρώτος νεκρός της πορείας είναι ο αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης. Στις 10 Μάη δημοσιεύεται η φωτογραφία στην οποία απεικονίζεται η μάνα να θρηνεί πάνω από το νεκρό παιδί της. Συγκλονισμένος από τα γεγονότα, ο Γιάννης Ρίτσος, γράφει τον «Επιτάφιο» (δικό μου σχόλιο: ένα από τα πιο συναισθηματικά και ωραία ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου, κάθε φορά ανατριχιάζω όταν το διαβάζω).

Μέρα Μαγιού μου μίσεψες, μέρα Μαγιού σε χάνω,
άνοιξη, γιέ, που αγάπαγες κι ανέβαινες απάνω

Στο λιακωτό και κοίταζες και δίχως να χορταίνεις
άρμεγες με τα μάτια σου το φως της οικουμένης

Και μούλεες, γιέ, πως όλ’ αυτά τα ωραία θάναι δικά μας,
και τώρα εσβήστης κ’ έσβησε το φέγγος κ’ η φωτιά μας.

-απόσπασμα από τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου.

Μάης 1944

Εάν έχετε δει την ταινία «Το τελευταίο σημείωμα», ή έστω αν έχετε διαβάσει το άρθρο μου για την ταινία, λίγο πολύ ξέρετε τι έγινε την Πρωτομαγιά του 1944.

Δέκα καμιόνια ξεκίνησα από το στρατόπεδο του Χαϊδαρίου και πήγαιναν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Μετέφεραν 200 κομμουνιστές κρατούμενους για εκτέλεση, ως αντίποινα για την επίθεση των ανταρτών στην οποία σκοτώθηκε Γερμανός στρατηγός και 3 άτομα από το επιτελείο του, στους Μολάους.

Δέκα καμιόνια ξεκίνησαν από το στρατόπεδο του Χαϊδαρίου με προορισμό το Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Μετέφεραν 200 κομμουνιστές κρατούμενους για εκτέλεση, σε αντίποινα για την επίθεση των ανταρτών στην οποία σκοτώθηκε Γερμανός στρατηγός και 3 άτομα από το επιτελείο του, στους Μολάους. Από τους 200, οι περισσότεροι ήταν κρατούμενοι στην Ακροναυπλία και εξόριστοι στην Ανάφη, τους οποίους η μεταξική δικτατορία είχε παραδώσει στους χιτλερικούς. Ο δρόμος προς το Σκοπευτήριο γέμισε με τα σημειώματα των μελλοθάνατων και ρούχα. Ήταν μια προσπάθεια για αυτό το τελευταίο «αντίο» στους δικούς τους μιας και δεν τους δόθηκε ποτέ η ευκαιρία. Όλα τα σημειώματα αποπνέουν περηφάνια, λεβεντιά, δε δείχνουν ότι φοβούνται απλά μια πίκρα που δεν μπόρεσαν να πουν αντίο.

«Δε σας ξέχασα ποτές. Για σας και για τον ελληνικό λαό έδωσα τη ζωή μου. Σήμερα 1η Μάη 1944, σας φιλώ για τελευταία φορά», γράφει ένας απ’ τους εκτελεσθέντες που δεν αφήνει καν το όνομά του. Μόνο το αρχίγραμμα «Α».

Στον κατάλογο των θυμάτων, με τον αριθμό 71, υπήρχε το όνομα του Ακροναυπλιώτη Ναπολέοντα Σουκατζίδη. Ο Ναπολέων ήταν η ψυχή των κρατουμένων του στρατοπέδου. Τους εμψύχωνε, τους βοηθούσε στην επικοινωνία με τους δικούς τους. Επειδή γνώριζε τη γερμανική γλώσσα, εκτελούσε και χρέη μεταφραστή. Η φιγούρα του Σουκατζίδη σε αυτήν την πλευρά της ιστορία είναι η πιο ενδιαφέρουσα. Στο άκουσμα του ονόματος του, επεμβαίνει ο διοικητής του στρατοπέδου φωνάζοντας: «Όχι εσύ! Όχι εσύ Ναπολέων!». Του έδωσε, λοιπόν, την επιλογή να βάλει κάποιον άλλον στην θέση του και εκείνος να γλιτώσει. Ο Σουκατζίδης αρνήθηκε λέγοντας «Δέχομαι, κύριε διοικητά, τη ζωή, με τον όρο πως δεν πρόκειται να την πάρω από άλλον κρατούμενο. Μόνο όταν η θέση μου μείνει κενή!». Η θέση όμως δεν μπορούσε να μείνει κενή, τον διαβεβαίωσε ο στρατηγός, έτσι ο Σουκατζίδης ακολούθησε το δρόμο των συντρόφων του.

Το ΕΑΜ, λίγες μέρες μετά από την εκτέλεση, σε ανακοίνωσή του γράφει: «Αν σκύψουμε το κεφάλι, είμαστε χαμένοι. Τα θύματα του αγώνα είναι πολύ λιγότερα από τα θύματα της επιστράτευσης, από τα θύματα της πείνας. Οι κρεμασμένοι και τουφεκισμένοι ήρωες, τα καμένα μας χωριά, φωνάζουν. Μην αφήσετε τη θυσία μας να πάει χαμένη! Μην υποταχτείτε! Αγωνιστείτε για να μη γίνει η επιστράτευση. Αγωνιστείτε για τη ζωή σας. Εκδικηθείτε μας. Αγωνιστείτε για να σταματήσουν οι σφαγές».

---

Υπήρξαν πολλές Πρωτομαγιές άξιες να ειπωθούν σε αυτήν την σελίδα αλλά οι λέξεις είναι πολλές και ο χρόνος είναι λίγο. Θεώρησα να αναφέρω αυτές που για μένα ήταν οι πιο σημαντικές, χωρίς να αποκρύπτω την σημαντικότητα των υπολοίπων. Η πρώτη Πρωτομαγιά της Ελλάδας που έβαλε το λιθαράκι της στην ιστορία. Η πιο αιματηρή Πρωτομαγιά της Ελλάδας, που έδειξε ότι ο λαός έχει δύναμη. Τέλος, η Πρωτομαγιά που δεν είχε σχέση με πορείες και διαμαρτυρίες αλλά με μια στυγνή εκτέλεση.

Σας αφήνω, λοιπόν, στην περισυλλογή σας. Σας αφήνω να δουλέψετε ή να συνεχίσετε το μάθημα σας. Σας αφήνω να διαβάσετε το βιβλίο σας. Σας αφήνω να συνεχίσετε την καθημερινότητα σας. Πάνω από όλα σας αφήνω να σκεφτείτε.

Μέχρι την επόμενη φορά σας φιλώ.

Tootles!