#movie: Το Τελευταίο Σημείωμα

Hello people of Earth and beyond και καλωσορίσατε σε ένα ακόμα άρθρο αυτού εδώ του ταπεινού Blog. Σήμερα θα σας μιλήσω για την ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Το Τελευταίο Σημείωμα».

Σκηνοθεσία: Παντελής Βούλγαρης
Σενάριο: Ιωάννα Καρυστιάνη, Παντελής Βούλγαρης
Παίζουν: Ανδρέας Κωνσταντίνου, Αντρέ Χένικε, Μελία Κράιλινγκ, Τάσος Δήμας, Αινείας Τσαμάτης, Βασίλης Κουκαλάνι, Λουκάς Κυριαζής, Λευτέρης Λαμπράκης κ.α

Η ταινία βασίζεται στην αληθινή αλλά άγνωστη ιστορία των 200 φυλακισμένων του Στρατοπέδου Χαϊδαρίου, που δολοφονήθηκαν στην Καισαριανή την Πρωτομαγιά του ’44.

Την Πρωτομαγιά του 1944, επιλέχθηκαν 200 άντρες (Έλληνες πολιτικοί κρατούμενοι, οι περισσότεροι από τους οποίους παραδόθηκαν στις δυνάμεις Κατοχής από το προηγούμενο καθεστώς, ενώ η μεγάλη πλειοψηφία των 200 ήταν μέλη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ) για εκτέλεση ως αντίποινα στην ενέδρα που έκανε η Ελληνική Αντίσταση (ΕΛΑΣ) στον Γερμανό Στρατιωτικό Διοικητή Λακωνίας και την συνοδεία του, σε χαράδρα της περιοχής των Μολάων. Βέβαια, όταν δολοφονήθηκε ο Γερμανός Διοικητής, ήδη έκαψαν το χωριό της περιοχής και τουφέκιζαν όποιον έβρισκαν στον δρόμο τους επί την οδό Μολάοι προς την Σπάρτη, έξω από τα χωριά. Θεωρήθηκε όμως από τους Γερμανούς ότι τόσες ζωές είναι λίγες μπροστά στον θάνατο του Διοικητή και αποφάσισαν να δολοφονήσουν 200 αθώους στο όνομα του.

Τώρα ξέρετε γιατί είναι μια ιδιαίτερη ιστορία.

Κεντρικό πρόσωπο της ταινίας είναι ο Ναπολέων Σουκατζίδης (που τον ενσαρκώνει ο Ανδρέας Κωνσταντίνου), ο οποίος μετά από διαδοχικές εξορίες και φυλακές ήδη από 1936, καταλήγει στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου να εκτελεί χρέη διερμηνέα στον Γερμανό Διοικητή του στρατοπέδου, Καρλ Φίσερ (Αντρέ Χένικε). Ο Ναπολέων Σουκατζίδης είναι άλλο ένα πρόσωπο που κάνει αυτήν την ιστορία ακόμα πιο ιδιαίτερη. Ο Σουκατζίδης (κομμουνιστής και συνδικαλιστής) βρισκόταν ανάμεσα στους 200 αγωνιστές που εκτελέστηκαν, αλλά ο Διοικητής Καρλ Φίσερ εξαιτίας της συμπάθειας του προς αυτόν, του έδωσε την επιλογή να γλυτώσει ο ίδιος και να μπει κάποιος άλλος στην θέση του. Ο Σουκατζίδης αρνήθηκε να εκτελεστεί κάποιος άλλος στην δική του θέση και εκτός αυτού αρνήθηκε η ζωή του να είναι πιο σημαντική από την ζωή των άλλων 199. Την ίδια απάντηση έδωσε και ο στρατοπεδάρχης του Χαϊδαρίου, Αντώνης Βαρθολομαίος ο οποίος επίσης εκτελέστηκε.

Αυτή η ταινία είναι μια ωδή στο απαράμιλλο θάρρος των αγωνιστών, που σε τέτοιες καταστάσεις, παρά τους φόβους τους, δεν αρνήθηκαν τα πιστεύω και την ιδεολογία τους. Δεν έπαψαν να έχουν ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο, για την ελευθερία. Εμφανίζονται ποικίλες μικρές ιστορίες φόβου, συντροφικότητας και φιλίας. Αυτή η ιστορία δείχνει ότι όταν οι ιδέες είναι δυνατές ξεπερνούν και τον θάνατο.

Μία από τις πιο συγκλονιστικές σκηνές αποτελεί το γλέντι των κρατουμένων, υπό τους ρυθμούς της κριτικής λύρας, πριν την επικείμενη εκτέλεση τους, όπου γλέντησαν ξέροντας ότι δεν υπάρχει αύριο. Τραγούδαγαν, χόρευαν, προσπαθώντας να μην σκεφτούν τον θάνατο τους αλλά να γιορτάσουν ότι εκείνη την δεδομένη στιγμή ήταν ζωντανοί. Αλλά και μία σκηνή που απλά με κατέστρεψε είναι όταν ένας από αυτούς που ήταν να εκτελεστεί, του οποίου είχαν ακρωτηριάσει τα πόδια, τον σήκωσαν οι σύντροφοι του για να πεθάνει ως ολόκληρος άντρας.

Βέβαια, ο Βούλγαρης μπόρεσε και κράτησε αυτό το αίσθημα του ηρωισμού, χωρίς να κρύβει την ταυτότητα κανενός ήρωα, όπως κάνουν αρκετοί την σήμερον ημέρα. Αναδεικνύει όλες εκείνες τις στιγμές και λεπτομέρειες που έκαναν αυτούς τους ανθρώπους ξεχωριστούς, όπως αυτά που φώναζαν πριν πεθάνουν ή τις απλές κινήσεις τους, όπως την τσατσάρα που βγάζει ένας από τους κρατουμένους λίγο πριν εκτελεστεί για να φύγει όμορφος φωνάζοντας «Χτενίστε μου τα αρχίδια». Χωρίς όμως να κρύβει τις αδυναμίες και τους φόβους, όπως την φράση που επαναλάμβανε ο Σουκατζίδης καθώς μετέφερε το σώμα του φίλου του για να πάρει την θέση του «Δεν θέλω να πεθάνω». Ούτε αποσιωπεί φράσεις, όπως είπε ένας από τους πρωταγωνιστές «Κομμουνιστής μέχρι τον θάνατο». Κράτησε ουδέτερη στάση στα γεγονότα, εμφανίζοντας τα από μακριά χωρίς να παίρνει θέση υπέρ ή κατά των κομμουνιστών. Κρατά την θέση του ιστορικού, που αν και είχε βάλει ως πρωταγωνιστή την ιστορική φιγούρα του Σουκατζίδη, δεν έβαλε τον θεατή να ταυτιστεί μαζί του.

Είναι μια καθαρά ιστορική ταινία από την ματιά του κινηματογράφου, με αρκετά κινηματογραφικά στοιχεία που δεν θα έβλεπες ποτέ στην πραγματική ζωή αλλά σου έφτιαχνε την ατμόσφαιρα, όπως όταν είχαν μαζέψει τους 200 στο προαύλιο για να τους μεταφέρουν που άρχισαν οι γυναίκες να τραγουδάνε ένα πένθιμο εμβατήριο, ή που μία από τις κοπέλες φώναξε σε έναν από τους άντρες (ήταν ζευγάρι και εκείνος δεν ήξερε άμα είναι ζωντανή) ότι θα συναντηθούν στην άλλη πλευρά και εκείνος χαμογέλασε.

Αρπάξτε χαρτομάντιλα, γιατί αποκλείεται να μην κλάψετε, εγώ προσωπικά έκλαιγα από το μέσο της ταινίας μέχρι το τέλος, και πηγαίνετε να το δείτε, δεν θα το μετανιώσετε σας το υπόσχομαι.

Ως συνέχεια της ιστορία, που δεν φαίνεται στην ταινία, μετά τον θάνατο τους ήδη από την κατοχική περίοδο έγιναν κινήσεις τιμής της μνήμης των εκτελεσμένων. Ειδικότερα, στις 17 Ιουνίου 1977, τμήμα 100 ενόπλων του ΕΛΑΣ κατέθεσε στεφάνι στο χώρο της εκτέλεσης, στην Καισαριανή. Για την μνήμη του ο δήμος Καισαριανής διοργανώνει τους αγώνες δρόμου ΣΟΥΚΑΤΖΙΔΕΙΑ.

Αυτά από μένα, λοιπόν, και πάω να κλάψω με την ησυχία μου τώρα.

Μέχρι την επόμενη φορά σας φιλώ :*